السبت، 25 ديسمبر 2010
یاسایێن گرێدای رۆژنامهڤانیێ ل ههرێما كوردستانێ د پهرتووكهكا ههكار فندی دا
پهرتووكهكا تایبهت ب یاسایێن رۆژنامهڤانیێ ڤه ژلایێ رۆژنامهڤان و مافپهروهر ههكار فندی ڤه هاتینه وهرگێران و بهرههڤكرن و چاپكرن.
دڤێ پهرتوكێ دا ئهو یاسایێن گرێدای رۆنامهڤانیێ ڤه ل ههرێما كوردستانێ دگهل راستڤهكرنێن وان ههر وهسا چهند تێبینه و پێزانینێن گرنگ ل دۆر وان یاسایان هاتیه بهلاڤكرن.
ژوان یاسایێن دڤێ پهرتووكێ هاتینه بهلاڤكرن ( یاسا كارێ رۆژنامهڤانى ل كوردستانێ و یاسا سهندیكا رۆژنامهڤانێن كوردستانێ و یاسا خانهنشینكرنا رۆژنامهڤان و یاسا چاپكریان ل ههرێمێ) دگهل راستڤهكرنێن وان ههر وهسا دهقێن كهفن یێن وان یاسایان. لێ یا گرنگ ئهوه كو دڤێ پهرتووكێ دا یاسایێن دیاركرى ب زمانێ كوردى – زارێ كرمانجیا ژوورى – و زمانێ عهرهبى هاتینه بهلاڤكرن.
ل دۆر مهرهم و ئارمانجێن دهركهتن و چاپكرنا ڤێ پهرتووكێ بهرههڤكهر و وهرگێرێ پهرتووكێ (ههكار فندی) دبێژیت ” ژبو كو ههر رۆژنامهڤانهك پتر ب ماف و ئهركێن خوه بزانیت من فهر دیت وان گشت یاسایێن گرێدایی كارێ وان ب بهرگهكى دا خرڤهبكهم و بێخمه بهر دهستێ رۆژنامهڤان”.
دهربارهى وهرگێراندنا وان یاساین بو سهر زمانێ كوردى – زارێ كورمانجی یا ژوورى فندی گۆت ” من وهرگێراندنه سهر زمانێ كوردى زارێ كورمانجیا ژوورى بو وێ ئێكێ كو رۆژنامهڤانێن مه پتر و روون و ئاشگرا تر وان یاسایان وهرگرن و هایدارى ناڤهروكا وان ببن، و ژلایهكێ دی ڤه ژى ئهڤ كاره بهرسڤهكه بو وان كهسێن كو دبێژن زمانێ كوردى ب گشتى و زارێ كورمانجیا ژوررى نه زمان و زارێ دادگههـ و زانستانه”.
ههژى یه بێژین كو پهرتووكا ناڤبرى ژ 160 بهرپهرێن ناڤنجى پێك دهێت و ل چاپخانا زانكۆیا دهوك هاتی چاپكرن.
د كۆنفرانسێ پێناسهكرنا ئالایان دا ل ئهمریكا، توركان هێریشی كوردان كر وو مسریان قهبول نهكر
ههڤپهیڤین و بهرههڤكرن: پهسار فندی
د رۆژا 20-10-2010 دا و ل باژارێ ئیندناپۆلس (ئهمریكا) كۆنفرانسهك ل سهر پێناسهكرنا ئالایێن وهلاتان هاته ل دارخستن، دناڤ داخازكریان دا كورد ژی ئاماده بوون.دڤێ كۆمجڤینێ دا نوونهرێن گهلهك وهلاتان بهرههڤ ببوون، سهگڤان خهلیل ژی وهكی نوونهرێ كوردان هاتبوو ڤهخوهندن.
د وێ روونشتنێ دا، پشتی نوونهرا توركیا ئا خفتی و ئالا وهلاتێ خوه یا ب رهنگێ سۆر ب ئالا ئاشتیێ و رهنگێ ئاشتیێ بناڤكری وو دا یه شرۆڤهكرن زێدهبارى ئینكاركرنا ههبوونا كوردان. ئاخفتنا نوونهرا تركیێ ژ ئالیێ رێڤهبهرێ كۆنفرانسی ب كهنى ڤه هاته برین وبهرسڤا وێ دا وگۆت"مه چ جاری نهدیت یه رهنگێ سۆر یێ ئاشتیێ یه". دووفرا نوونهرێ كوردان ژی بهرسڤا وێ دا .
ژ بۆ ئاگاهیێن بهرفرههتر ، مه پهیوهندی ب (سهگفان خهلیل)ی كر دا كو مه پێتر هایداری بوویهرێن ڤێ كۆنفرانسى بكهت.
ل دۆر مهرهمێن كۆنفرانسی وكا ئهو چاوا هاتیه داخواز كرن? سهگفان خهلیلی بۆ (وار) گۆت" مهرهما كۆنفرانسی رهوشهنبیری بو، بۆ پێناسینا ئالایێ ههر وهلاتهكی زێدهباری زانیاریێن ل سهر (وهلات، مللهت، جۆگرافیا) . ئهڤ چالاكی یه ل ئهمهریكا بهردهوامن د زانكۆ و دهزگههـ و رێخستنێن وان دا. ئهز ژی وهكی رۆژنامهڤانهكی كورد هاتم داخاز كرن بۆ كو ئهز ژی ل سهر ڤان مژارا باخڤم و ئالا كوردستانێ شرۆڤه وپێناسهبكهم.
كا ئهو رونشتن چاوا بریڤه چوو ، و چاوا ئهو هاته هێرشكرن? بۆ مه گۆت" نوونهرا توركیا دگۆتنا خوه دا، ههمى تشت لناڤ ههڤخستن، دهست پێكر ل سهر رهنگێ ئالایی ، رهنگێ سۆر، یێ ئاشتیێ یه، و ههیڤ رهنگێ ئازادیێ یه. لهورا رێڤهبهرێ كۆنفرانسی كهنی و گۆت: مه چ جارا نهدیتى یه رهنگێ سۆر یێ ئاشتیێ یه . ههر وهسا نوونهرا تركیێ گۆت: ژمارهیا ههمو ههموهلاتیێن تورك نێزیكی 40 ملیۆنی یه، دی ناڤ وان چهند زمانێن جودا ههبوون، لێ نهۆ خاكا مه ههمو توركه ….. ڤان گۆتنێن وێ ئه ز نهرههت كرن، لهورا من خوه گرت تا وهختێ من یێ ئا خفتنێ هاتی من ژی بهرسڤا وێ دا.
كا وی كهنگی و چاوا بهرسڤ ل سهر ڤێ گۆتنا وێ كر? سهگفان خهلیلی بۆ مه دا دیاركرن وگۆت "پشتی گۆتنا خوه ب داوی ئانی من ژێره گۆت "خوشكا هێژا دیاره تو نه ژ توركیا یه، دبه ئهو پهرتوكا ته خوهندی یه بهری تو وهره كۆنفرانسی ل سهر وهلاتهكێ دی به، د ههمان دهم دا هوون دكارن د گۆگلى دا، ههموو زانیاریێن ل سهر توركیا بناسن، ئه ز دێ تهنێ بهحسا ئالاو مللهتێ كورد بكم. من بهردهوام كر و گۆت"ئهم وهكی مللهتێ كورد وهكی ههموو مللهتێن دنیایێ نه، خوهدی خاك و ئالا و زمانهكی تایبهتن. لێ وهكی ههموو كهس دزانه رهوشا كوردان دناڤ چار دهولهتان دا هاته پهرچهكرن، د كۆمارا ماهاباد سالا 1925دا، كورد وهكی مللهت نههاتن ونداكرن، تهڤی حكومهتا وی گهلی هاته بدارڤهكرن. لێ نهۆ ههرێمهكه مه ههیه، تهڤی كۆ بچووكه، لێ ئارمانج و دهربرینێن كوردان ل تهڤاهیا جهان پێك تینه. ژمارهیا ههرێمێ نهۆ نێزیكی 7 ملیۆنی یه و یا رۆژئاڤا 4 و یێ كوردێن ل توركیا 20 و یێن رۆژهلات 9 ملیۆنه.
ههر وهسا مه ژێ داخاز كر كا گۆتنا نوونهرا تركیێ ل سهر ڤان گۆتنێن وی چی بوون? گۆت " نوونهرا توركیا گۆتنا من قوت كرد، وگۆت" كوردێن گوندی و كهلهش و رێگر كهنگی ژمارهیا وان ل توركیا بوونه ملیۆن، ئه گهر تو بهحسا چهند هزار رێگرێن چیا دكهى، ئهو نه 20 ملیۆنن، لێ 40 ملیۆن نهۆ ل توركیا ههمى توركن.
مه خوهست بزانین كانێ پشتی ڤان گۆتنێن وێ چ چێبوو و وی بهرسڤا وێ دا یان نه? سهگفان خهلیلی گۆت "بهرى ئهز بهرسڤا وێ بدهم نوونهرا دهولهتا مسرێ بهرسڤا وێ دا و گۆت ( ئهم ڤێ تۆمهتبارانێ قهت قهبولناكهین، وه 400 سالی حوكم ل عهرهبان كر درێیا موسلمانتیێ دا، وه زێدیی 5،000 گوندێن كوردان شهوتاندن، و فهرمانا مللهتێ ئهرمهن ل دارخست... ئه و كوردێن تو بهحسا وان دكهى نهۆ پهرچهیهك ژوهلاتێ وان سهربخوه یه، و ئه م نوونهرهتیا خوه لێ ڤهدكهن، تو 20 ملیۆنی تونه دكهى.
ل دۆر دیتنا بهرههڤبوویێن دى بهرامبهر ڤان گوتنا؟ وى وسا بهرسڤ دا و گۆت" رێڤهبهریا كۆنفراسى و نوونهرا وهلاتێ مسرێ ئهز خلوهكرم دووری مێڤانان، و ژمن را گۆتن(ئهم مهسهلا توركیا باش دزانن، و یا كوردان ژی دزانن، لێ بهلێ وسا دیاره هین ئهو مهژیێ تۆرانی دی سهرێ وان ده یه، لێ ئهو دونیا كۆ توركان لێ حوكم دكرن و ههرتم ب دارێ كوشتنێ پێك دهات خهلاس بوو، و پن پێكرنا مافێ مرۆڤان و كورد ب تایبهت قهت نهما كهس قهبول دكه، و ئینكاركرنا كوردان تو كهس نكاره پێكبینه . من ب ژى دل گهرمی سوپاسیا وان كر وپشتره مه ل گهل ههڤ بهحسا كێشهیا كورد و كوردستانێ گشتی كرد .
سهگفان خهلیل كی یه؟
- سهگفان خهلیل ژ رۆژئاڤا باژارێ حهسهكێ یه.
- وهكی خهباتكار چالاكڤان د وارێ وهكههڤیێ بۆ مللهتێ كورد ل رۆژئاڤایێ كوردستانێ كاركریه.
- پشتی سالا 2000ێ قهستا لوبنانێ دكهت ژبهر دهرفهتكه بهرفرههـ یا ئا زادیێ تێ ده ههبوو، ودهست ب كارێ رۆژنامهڤانیێ دكهت و دبیته پهیامنێرێ رۆژنامهیا رووداو و ئاڤێستا. ههر وهسا ل گهل چهند رۆناكبیرێن كورد كۆڤارهكێ بناڤێ (رودێم) دهردئێخن. نهو ژى ب چاپا دجیتال بهردهوامیێ ددهته وێ كۆڤارێ.
- بهرى چهند مهههكان قهستا وهلاتێ ئهمریكا دكهت و نهو ل وێرێ ئاكنجی یه و ل رۆژنامهیا (BAS) كاردكهت.